Medeni Usul Hukukunda İnşai Etki
No Thumbnail Available
Date
2024
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Ankara Üniversitesi
Abstract
İnşai etki, tek taraflı irade beyanıyla meydana gelebileceği gibi HMK’nun 108.
maddesinde ifade edilen inşai dava sonunda verilen inşai hükmün şekli anlamda
kesinleşmesiyle de meydana gelir. Bu bağlamda inşai hakkın inşai dava yoluyla
kullanılması sonucunda meydana gelen etki, kamu düzeni, hukuki güvenlik ilkesi ve zayıf
tarafın korunması ilkelerine dayanır. Anılan ilkeler nedeniyle inşai etki, mutlaka
mahkemenin verdiği olumlu karar olan inşai hükümle meydana gelir. Bu nedenle inşai
etki maddi hukuk ve usul hukukunun birlikte bulunduğu karma karakterli yapıya sahip
olur.
Medeni usul hukukunda inşai etki, çekişmeli yargı sonucunda verilen inşai hükümle
oluşabileceği gibi çekişmesiz yargıda verilen inşai kararla da meydana gelebilir. Aynı
zamanda bu özelliği ile hükmün diğer etkilerinden farklılaşır. Bunun yanı sıra, inşai
etkinin sınırları sübjektif, objektif ve zamansal olmak üzere üç grupta ortaya çıkar. İnşai
etkinin sübjektif sınırları etkinin kişi bakımından kapsamı ile ilgilidir. İnşai etki kural
olarak herkesin leh veya aleyhine etki eder. Bu şekilde meydana gelen inşai etkiye mutlak
inşai etki denir. Bununla birlikte bazen inşai etki sadece yargılamanın tarafları ile sınırlı
olarak etki doğurur. Buna nispi inşai etki denir. İnşai etkinin objektif sınırlarını ise hukuki
durumda meydana gelecek olan inşanın konusunu oluşturur. İnşanın konusu ise onun
içeriğidir. Bu bakımdan objektif sınırlardan anlaşılması gereken inşai etkinin içeriğidir.
İnşai etki, içerikte belirtilen hüküm sonucu kapsamına gerçekleşir. Zaman bakımından
sınırlar, bir hükmün oluşturduğu etkinin başlama anının ve etkinin uygulandığı zaman
kapsamının belirlenmesini esas alır. HMK’nun 108. maddesinin üçüncü fıkrasında da
inşai hükümlerin geçmişe etkisinin istisnai olduğu düzenlenmiştir. Dolayısıyla inşai
hükümlerin geleceğe etkisi kural, geçmişe etkisi ise istisnadır. İnşai etki, inşai hükmün
şekli anlamda kesinleşmesiyle meydana gelir. Bu bağlamda şekli anlamda kesinlik karara
460
karşı olağan kanun yollarının tüketilmesiyle gerçekleşir. Meydana gelen inşai etki hem
taraflar hem de mahkemeler tarafından bağlayıcıdır.
İnşai hükümler bakımından olağanüstü kanun yolu olan yargılamanın iadesi yoluna
başvuru mümkündür. Ancak kanun yollarına başvuru, yargılamanın taraflarına tanındığı
için üçüncü kişilere tanınan hukuki çarelerinde dikkate alınması gerekir.
Description
Keywords
İnşai Hak, İnşai Dava, İnşai Hüküm, İnşai Etki, Hükmün Etkileri