Fransız arşiv belgelerinin ışığında Chester Demiryolu Projesi
No Thumbnail Available
Files
Date
1999
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Abstract
XIX. yüzyılda gelişen küresel rekabetin patlamaya dönüşmesi sonrasında
çözümleri diplomatik müzakerelere bırakılan sorunlar, içinden çıkılması oldukça zor
olan uzun tartışmaları davet etmiştir.
Nitekim, I. Dünya Savaşı'nın bitmesini takiben oluşturulan diplomasi
platformlarından biri de, ülke ve ulusumuzun geleceği ile doğrudan ilgisi olan
sorunların tartışıldığı Lozan Konferansı'dır.
Burada, şimdiye kadar yapılmış olan araştırmalara Fransız belgeleriyle katkıda
bulunmaya çalışacağımız Chester Projesi, gerek içeriği gerekse projelendirildiği
bölgenin uluslararası rekabetin tam kesişme noktasında bulunması nedeniyle,
denilebilir ki, devletlerarası gizli çekişmelerin odağını oluşturmuştur. Başlangıcı
1908'lere giden, ancak Meclis-i Mebusan'da sonuçlanamayan Chester Demiryolu
Projesi, 1922 yılında bu kez Ankara'nın gündemine oturmuştur. Proje görüntüsü
itibari ile ulaşım ve kalkınma sorunlarının çözümü gibi insani amaçlara yönelik,
masum bir izlenim vermektedir. Ancak, projenin işgal ettiği bölgenin hem siyasi hem
de kaynak zenginliği açısından İngiltere ve Fransa gibi ülkelerin çok önceden dış
politikalarının ilgi odağı olduğu hatırlanırsa, bu iki ülkenin böylesi bir proje
müzakerelerini başlatmış bulunan Türk-Amerikan bloğunun karşısına dikilmekte
duraksama göstermeyecekleri açıktı ve nitekim de öyle olmuştur.
Chester Demiryolu Projesi, kısa zamanda, uzun vade hedefinin bölgenin sahip
olduğu petrol kaynaklarının kontrol altına alınması olduğunun anlaşılması üzerine
özelikle Fransa, Amerika ve Türkiye arasında son derece ince hesaplara dayalı gizli
diplomasiyi davet etmiştir.
Yaptığımız bu derinlemesine araştırmada, bir yandan bugün de bölgede devam
eden uluslararası rekabetin Lozan görüşmelerinde ortaya çıkan ilk diplomatik
boyutunu diğer yandan Chester Projesi ile ilgili tartışmaları Fransız belgelerinin
ışığında aydınlatmaya çalıştık.
Global competition which developed in the 19th century, eventually transformed
into an outburst leaving behind problematic diplomatic negotiations, inviting long
lasting çuarrels often too dijficıdt to overcome.
Such was the Lausanne Conference, following the conclusion of the First World
War, where the problems were directly related to the future of Turkish state and
nation.
in this conference, the Chester Project to which this study aims to clarify further
than the existing researches have, constituted the very focus of clandestine
international competition because of its content or its existence at the overlapping
points.
The Chester Project, the outset ofwhich extended back to 1908 but could not be
concluded in the Ottoman Parliament (Meclis-i Mebusan), came into the agenda of
the Ankara government in 1922. The Project displayed the innocent image of being
designed for solving the transportation problem. However when it is remembered
that countries such as England and France strived to restrict the Project to their
prosperous and fertile zones of interest for their resistance to the formation of
Turco-American Block, is easily understood.
Nevertheless it was soon realized that the long-term objective of the Chester
Railway Project was to seize petroleum resources of the region. Therefore, the
Project led to a secret diplomacy över calculating plans between the US, Turkey and
France in particular.
This extensive research, in the light of the French Archive Documents, intends to
illuminate the first diplomatic aspect of the international competition emerged in
Lausanne meetings as well as the contentions related to the Chester Project.