İSTİHBARATIN GÖZETİMİ
No Thumbnail Available
Date
2021
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Ankara Üniversitesi
Abstract
Bu tez istihbaratı kendine has özellikleri ve istisnai durumları olan, bilginin
gizlilik içerisinde işlendiği süreç sonunda ortaya çıkan ürün olarak ele almaktadır. Bu
ürün, karar alıcıların politika oluşturması ve oluşturulan politikanın hayata
geçirebilmesi amacına hizmet etmektedir. Dolayısıyla, istihbarat kendine yüklenen
görev ve sorumluluklar açısından hassas bir konumdadır. Bu bağlamda, istihbaratın
gözetiminin sağlanması demokratik ülkeler için bir zorunluluk halini almaktadır.
İstihbaratın gözetimini gerekli kılan etkenler arasında istihbaratın gizlilik doğası
öne çıkmaktadır. Demokratik bir sistem içerisinde kamusal faaliyetlerin ve hizmetlerin
yerine getirilmesinde gizlilik bir sorun olarak değerlendirilmektedir. Bu mesele,
istihbarat söz konusu olduğunda daha ciddi ve önemsenmesi gereken bir hal almaktadır.
İstihbarat teşkilatları ve faaliyetlerinin gizlilik içerisinde yapılması bir zorunluluk
olmakla birlikte, bu durum beraberinde gözetimi de zorunlu kılmaktadır. Gizliliğin
arkasına sığınılarak, sahip olunan güç, imkân ve kabiliyetler kamu adına faaliyet
gösteren kurum ve şahıslar tarafından kötüye kullanılabilmektedir. Bu sorun alanının
ortadan kaldırılabilmesi ve başa çıkılması için hesap verebilirlikle sonuçlanacak
mekanizmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu doğrultuda, kamusal görev ve faaliyetlerde
gözetimin sağlanması ihtiyacı ortaya çıkmaktadır.
Gözetim kavramı, ülkelerin siyasal, kültürel ve sosyolojik yapı ve özelliklerine
göre değişiklik göstermektedir. Alan yazın incelendiğinde, istihbaratın gözetiminin
yasama, yürütme ve yargı erkleri aracılığıyla gerçekleştiği gözlenmektedir. Bu tezde,
istihbaratın gözetimi, gelişmiş demokratik ülkelerde olduğu gibi Türkiye‟de de üzerinde
durulması gereken oldukça önemli ve akademik olarak daha fazla çalışılması gereken
bir konu olarak değerlendirilmektedir.
Bu tez, istihbaratın hesap verebilirliğinin gözetim ile sağlandığını
savunmaktadır. Demokratik ülkelerde istihbaratın gözetimi yargı, yasama ve yürütme
erkleri aracılığıyla gerçekleşmektedir. Bu bağlamda, tez, Türkiye‟de istihbaratın
gözetimi ve gözetim mekanizmalarının durumunun ortaya koyulmasını
amaçlamaktadır. Bu amaçla birlikte öncelikle kuramsal çerçeve oluşturulması için tez
konusu ile ilgili olarak ayrıntılı bir literatür taraması ve incelemesi yapılmış; ardından
nitel araştırma yöntemi olan yarı yapılandırılmış ve derinlemesine görüşmeler ile
mevcut bakış açısı ve durum değerlendirmesi gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak, bu tez,
istihbarat teşkilatları ve istihbarat teşkilatlarının faaliyetlerinin gözetimini tartışarak,
Türkiye‟de ulusal güvenlik bağlamında istihbarattan sorumlu olan MİT Başkanlığı‟nın
gözetimini değerlendirmektedir.
This thesis considers intelligence as a product that has its own characteristics
and exceptional situations, and that emerges at the end of the process in which
information is processed in secrecy. This product serves the purpose of decision makers
to create a policy and to implement the policy. Therefore, intelligence is in a sensitive
position in terms of duties and responsibilities assigned to it. In this context, oversight
of intelligence becomes a necessity for democratic countries.
Among the factors that necessitate the oversight of intelligence, the confidential
nature of intelligence stands out. Confidentiality is considered as a problem in the
performance of public activities and services in a democratic system. This issue
becomes more serious and should be considered when it comes to intelligence. While it
is a necessity for intelligence agencies and their activities to be carried out in secrecy,
this situation also necessitates on oversight. Through the secrecy, the power,
possibilities and capabilities can be abused by institutions and individuals operating on
behalf of the public. Mechanisms that result in accountability are needed to eliminate to
be dealt with this problematic field. In this direction, the need for oversight in public
duties and activities arises.
The concept of oversight varies according to the political, cultural and
sociological structures and characteristics of the countries. When the literature is
reviewed, it is observed that the oversight of intelligence is realized through the
legislative, executive and judicial powers. In this thesis, the oversight of the intelligence
is evaluated as a very important issue that needs to be emphasized in Turkey as well as
in developed democratic countries, and an issue that needs to be studied more
academically.
In democratic countries, oversight of intelligence takes place through the
judiciary, legislative and executive powers. In this context, the thesis aims to reveal
oversight level of intelligence and the situation of oversight mechanisms in Turkey. For
this purpose, first of all, a detailed literature review and examination was made
regarding the thesis topic in order to establish a theoretical framework; then, the current
perspective and situation assessment was carried out with semi-structured and in-depth
interviews, which is a qualitative research method. In conclusion, this thesis evaluates
the oversight of the MIT Presidency, which is responsible for intelligence in the context
of national security in Turkey, by discussing the oversight of intelligence agencies and
their activities.
Description
Keywords
İstihbarat, hesap verebilirlik, gözetim, istihbaratın gözetimi, yasama gözetimi, yürütme gözetimi, yargı gözetimi